بیماری وسواس چیست؟ راه های درمان وسواس فکری و عملی

بیماری وسواس چیست؟ راه های درمان وسواس فکری و عملی

اگر شما هم پس از انجام یکسری کارها مثل قفل کردن در منزل، خاموش کردن لامپ ها، بستن شیرهای گاز منزل، خاموش کردن شعله اجاق گاز، کوک کردن ساعت و … مدام دچار شک و تردید می شوید که آیا درب منزل را قفل کرده ام یا خیر؟ ساعت را برای فلان ساعت کوک کرده ام یا خیر؟ و چندین بار به سراغ آن کار برگشته و مجددا انجام آن کار را چک می کنید و یا اینکه مدام نگران هستید که مبادا فلان اتفاق ناخواسته ( مثلا اینکه نگران در خانه نشسته اید و مدام در فکر این هستید که مبادا فرزندتان هنگام رفتن به مدرسه تصادف کند، مبادا همسرتان در نبود شما به شما خیانت می کند و این امر موجب می شود که شما در طول روز بارها و بارها و در فواصل زمانی کم با همسرتان تماس بگیرید تا موقعیت مکانی وی را چک کنید، مبادا چند روز پیش که به آرایشگاه رفته اید و هنگام اصلاح، صورت شما کمی خراشیده شده است مبادا آن تیغ قبلا استفاده شده و شما با این کار به بیماری هولناکی مبتلا شده اید ) رخ بدهد، به احتمال زیاد شما دچار وسواس شده اید. البته جای نگرانی نیست و در صورت اقدام برای رفع این اختلال، حتما مشکل شما حل خواهد شد و از این افکار مزاحم و آزار دهنده رها خواهید شد ولی چنانچه این مشکل را نادیده بگیرید و در جهت رفع این مشکل برنیایید در آینده نه چندان دور دچار عوارض ناشی از این اختلال خواهید شد. به دلیل اهمیت این موضوع این مقاله را به انواع وسواس اختصاص داده ایم چرا که وسواس اقسام گوناگونی دارد و در این مقاله به راه های شناخت ابتلا به انواع این اختلال، راه های درمان و عوارض ناشی از ابتلا به این اختلال خواهیم پرداخت.   

وسواس دلایل مختلفی دارد که با مشورت با یک روانشناس حاذق، امکان درمان این اختلال وجود دارد.

انواع وسواس

وسواس یک اختلال ذهنی است که انواع مختلفی دارد. اگر وسواس تنها ذهن شما را درگیر کند و باعث آشفتگی ذهنی شود وسواس فکری نامیده می شود ولی اگر افکار مزاحم و آشفتگی های ذهنی شما باعث انجام یکسری کارهای تکراری گردد این نوع وسواس، وسواس فکری – عملی نامیده می شود. در ادامه مثال هایی برای وسواس فکری و وسواس فکری – عملی ذکر خواهیم کرد تا شما بتوانید نوع وسواس خود را تشخیص دهید.

وسواس فکری

مثلا اگر مدام در گذشته سیر می کنید و به دنبال این هستید که چرا در بحث با فلان شخص کوتاه آمده اید و جواب وی را نداده اید؟ یا با چه کاری می توانستید جواب دندان شکنی به آن شخص بدهید؟ یا مدام نگران هستید که مبادا دچار بیماری هولناکی شوید، یا مثلا پس از انجام کاری مثل خاموش کردن لامپ و ترک منزل مدام در طی میهمانی ذهنتان مشغول این است که آیا آن لامپ را خاموش کرده اید یا ن؟ این نوع افکار مزاحم که فکر شما را مشغول می کنند وسواس فکری نامیده می شوند.

وسواس فکری – عملی

همانطور که اشاره کردیم اگر افکار مزاحم در ذهن شما باعث انجام کارهای تکراری و کارهای عملی شود یعنی شما دچار وسواس از نوع فکری – عملی شده اید. مثلا ممکن است شما پس از خاموش کردن لامپ و بستن در به خاموش بودن یا نبودن لامپ شک کنید و مجددا در را باز کرده، به داخل منزل بروید تا روشن یا خاموش بودن لامپ را چک کنید. در برخی افراد این وسواس به قدری حاد است که ممکن است بارها و بارها برگردند تا از خاموش بودن یک لامپ اطمینان پیدا کنند. یا اگر مدام نگران هستید که مبادا دچار بیماری صعب العلاجی شوید و به دلیل ترس از این موضوع مکررا به پزشک مراجعه و درخواست آزمایش می کنید یا اینکه پس از شستن لباس، ظروف و … به تمیز شدن آن ها شک دارید و دست و پا یا لباس و ظروف را مکررا می شویید تا خیالتان از تمیزی آن ها راحت شود یعنی شما به وسواس فکری – عملی دچار شده اید.

دلایل ایجاد وسواس

دلیل مشخصی برای ایجاد وسواس شناسایی نشده ولی به گفته متخصصان عوامل مختلفی همچون وراثت، نوع تربیت ، عقده های فرو خورده، اضطراب بیش از حد، عوامل محیطی، افسردگی، تحقیر در کودکی، نا امنی، اتفاق ناگوار در گذشته ی فرد، کمال گرایی بیش از حد و یا احساس بی کفایت بودن و کمبود یک ماده شیمیایی انتقال دهنده عصبی در بدن انسان که سروتونین نام دارد، ایجاد می شود. سروتونین یک ماده شیمیایی است که در مغز و روده ساخته می شود و برای برقراری تعادل روحی استفاده می شود و در نزد عوام به عنوان ماده ای که جاری کننده احساس خوب است شناخته می شود.

عوارض ابتلا به اختلال وسواس

وسواس تاثیرات منفی و مخرب بسیاری بر زندگی افراد وسواسی و حتی گاهی بر روی زندگی اطرافیان آن ها بر جای می گذارد. مثلا فکر کنید افرادی که وسواس فکری – عملی دارند و مدام در حال شستشوی خود و یا وسایل اطرافشان هستند مطمئنا دچار عوارضی همچون، اتلاف وقت، اتلاف انرژی و در نتیجه خستگی مفرط، سلب آسایش از خود و دیگران خواهند شد و افرادی که به وسواس فکری مبتلا هستند، به دلیل درگیری های فکری که دارند مطمئنا علاوه بر برخی از موارد مذکور دچار افسردگی نیز خواهند شد.

راه های درمان وسواس

اکثر افراد وسواسی خود می دانند که رفتارهایی که در ذهن و یا در عمل انجام می دهند، اشتباه است و از این که باید تا آخر عمر با این افکار و اعمال تکراری دست و پنجه نرم کنند، ناراحت هستند. در صورتی که این تصور کاملا اشتباه است و وسواس کاملا درمان پذیر می باشد. البته با توجه به خفیف یا شدید بودن میزان وسواس، طول درمان متفاوت خواهد بود. پیشنهاد ما این است که اگر به تازگی دچار اختلال وسواس شده اید راهکارهایی را که در ادامه خواهیم گفت، انجام دهید ولی اگر مدت هاست که این اختلال، گریبان گیر شما شده است و یا وسواس شدیدی دارید پیشنهاد می کنیم در ابتدا به یک روانشناس مراجعه کنید، چنانچه روانشتاس تشخیص دهد که شما علاوه بر مشاوره و رفتار درمانی به دارو درمانی نیز نیاز دارید، آن گاه شما را به یک روانپزشک ارجاع خواهد داد تا همزمان با رفتار درمانی، دارو درمانی را نیز تحت نظر یک روانپزشک آغاز کنید.

راهکارهایی برای درمان وسواس

• اولین پیشنهاد ما به شما این است که تا حد امکان از تنهایی و بیکاری بپرهیزید. چرا که افکار وسواسی بیشتر در زمان بیکاری به سراغ افراد می آید، بنابراین هر چقدر بیشتر خود را مشغول و سرگرم کنید این افکار وسواسی آزاردهنده کمتر به سراغ شما خواهد آمد. ( ترجیحا خود را با کارهای عملی مشغول کنید. )
• از مواد غذایی کاهش دهنده استرس استفاده کنید. مثلا کمبود سلنیوم، در بدن باعث استرس و افسردگی می شود. سلنیوم در مغزها (آجیل ها)، ماهی سالمون، ماهی تن و قارچ نیز یافت می شود. مصرف مواد غذایی حاوی منیزیم، ویتامین C و B 12 را نیز فراموش نکنید.
• از آن جا که بسیاری از افراد وسواسی به دلیل وجود استرس و اضطراب هایی که دارند دچار وسواس می شوند بنابراین کاهش استرس بر رفع وسواس آن ها نیز تاثیر گذار خواهد بود. یکی از روش های کاهش استرس، رایحه درمانی یا همان آروماتراپی می باشد. برای این کار هر شب چند قطره روغن معطر اسطوخودوس را در وان آب گرم بریزید و نیم ساعتی در وان حاوی روغن اسطوخودوس غوطه ور بمانید.
• هر زمان که افکار وسواسی به سراغتان آمد به خود یادآوری کنید که این فکر به دلیل اختلال وسواسی است که به آن دچار شده اید بنابراین نباید به آن توجه کنید. برای این کار چند دقیقه ای را به کارهایی مثل پیاده روی، گوش دادن به موسیقی، خواندن کتاب، دیدن فیلم کمدی و یا هر کاری که با انجام آن احساس لذت به شما دست می دهد را انجام دهید. البته سعی نکنید این افکار را از خودتان دور کنید چرا که سعی در دور کردن افکار سبب خواهد شد آن ها همچون آهنربا به مغز شما جذب شوند. بنابراین تنها راهکار این است که با انجام کاری لذت بخش نسبت به آن افکار بی اعتنا باشید. راه دیگری که برخی از روانشناسان پیشنهاد می دهند مواجهه با افکار وسواسی – عملی است. یعنی اگر شما به وسواس شست و شو مبتلا هستید پس از آن که مثلا لباستان کثیف شد چند ساعتی از شستن آن ها خودداری کنید و یا وقتی در نیمه ی راه این فکر به سراغتان آمد که در را قفل کرده ام یا ن؟ به خودتان یادآوری کنید که این همان افکار وسواسی هستند و شما در مرحله درمان هستید و باید با بی اعتنایی به این فکر، مسیر خود را ادامه دهید.
• یکبار تمام افکار وسواس گونه خود را با صدای بلند همانند یک رمان تعریف کنید و صدای خود را با گوشی تلفن همراه یا هر دستگاه ضبط صدایی که در طول روز می توانید همراه خود داشته باشید، ضبط کنید و چندین بار در روز به این داستان گوش دهید تا مواجه شدن با این افکار وسواسی برایتان عادی شود و دیگر در مواجهه با آن احساس ترس به سراغتان نیاید.
• یکی دیگر از راهکارهای درمانی برای وسواس، ریلکسیشن و تمرینات یوگا می باشد. پیشنهاد می کنیم از یادگیری تمرینات یوگا نیز غافل نشوید.
• نکته مهمی که لازم است در آخر متذکر شویم این است که از مصرف خودسرانه دارو که ممکن است اطرافیان شما که سابقا به اختلال وسواس دچار بوده اند و با مصرف آن داروها درمان شده اند، بپرهیزید چرا که تجویز نوع و دز دارو می بایست با نظر پزشک متخصص صورت بگیرد.

” توجه داشته باشید که ذکر این نکات نباید باعث گردد که شما خود را بیمار فرض کنید، همواره به یاد داشته باشید که این مشکل یک اختلال است و شما با صبر و پشتکار می توانید با آن مقابله کنید. “

نکات مهمی که اطرافیان افراد وسواسی باید به آن توجه کنند

• تنش و استرس باعث تشدید وسواس می شود، بنابراین سعی کنید محیط خانه را به دور از استرس و آرام نگه دارید.
• در طی درمان فرد، هنگام مشاهده رفتار وسواس گونه از به کار بردن کلماتی همچون نشور، نکن، ولش کن، وسواسی و … که بار منفی دارند، اجتناب کنید.
• از زیر نظر گرفتن و مراقبت بیش از حد وی خود داری کنید.
• هر بار که فرد یک قدم مثبت در جهت درمان برمی دارد با گفتن کلماتی که بار مثبت دارند، وی را تشویق کنید تا اعتماد به نفس او تقویت گردد.
• برای کم کردن اضطراب این افراد، با حوصله به درد و دل های او گوش دهید و با وی همدردی کنید.
• از تمسخر افراد مبتلا به اختلال وسواسی پرهیز کنید.

منبع : بیماری وسواس چیست؟ راه های درمان وسواس فکری و عملی